وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۲۵﴾ أَنْ لَا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ ﴿۲۶﴾ فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مَا نَرَاكَ إِلَّا بَشَرًا مِثْلَنَا وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلَّا الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ وَمَا نَرَى لَكُمْ عَلَيْنَا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كَاذِبِينَ ﴿۲۷﴾ قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَآتَانِي رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَنُلْزِمُكُمُوهَا وَأَنْتُمْ لَهَا كَارِهُونَ ﴿۲۸﴾

و هرآئینه فرستادیم نوح علیه السلام را بسوی قوم او گفت که من برای شما بیم کننده ام اشکارا ﴿ ۲۵ ﴾
(بیان میکنم) به آنکه نپرستید مگر اللّه تعالٰی را بدرستیکه من میترسم بر شما از روز عذاب درد دهنده ﴿ ۲۶ ﴾
پس گفتند سردارانی که کافر بودند از قوم او نمی بینیم ترا مگر بنده مانند خود و نمی بینیم ترا که پیروی کرده است ترا مگر آنهای که ایشان فرومایگان ما اند با بی فکری و نمی بینیم شما را بر خود هیچ بهتری بلکه گمان میبریم شما را دروغ گویان ﴿ ۲۷ ﴾
گفت نوح علیه السلام ای قوم من آیا شما فکر کرده اید اگر باشم من بر حجتی اشکار از جانب پروردگار خود و داده باشد به من رحمت خاص (یعنی پیغمبری) از نزد خود پس پوشانیده شده باشد بر شما آیا به زور قبول کرده میتوانیم آنرا بر شما وحال آنکه شما آنرا بد می پندارید ﴿ ۲۸ ﴾

[۲۵] از این باب دوم است الی آیت (۱۱۱) در این اول سه واقعه و واقعه ششم تعلق به دعوی اول سوره دارد و واقعه چهارم و پنجم به دعوی دوم سوره تعلق دارد و واقعه هفتم موسیٰ علیه السلام به دعوی سوم سوره تعلق دارد و در میان آن تخویف و بشارت است و آیت (۱۰۹) به دعوی چهارم تعلق دارد - این آیت (۱۲۵) اول دلیل نقلی است از جانب نوح علیه السلام برای مسئله توحید و در این ذکر شجاعت او است و ذکر طریقه دعوت است و همچنین ذکر عذاب قوم او برای تخویف دنیوی است و ربط آن با آیت پیش این است که با مثال فریقین ذکر شدند حالا با مقصد انبیاء علیه السلام ذکر فرق عاقبت فریفین را ذکر میکند (إِنِّي لَكُمْ) در ارسلناء معنی قال پنهان است و إِنِّي معقوله آنست - در (مُبِينٌ) اشاره است که نبی در بیان کردن حق اللّه تعالی خاطر خیال کسی را نمیکند و هیچ حق را پنهان نمیکند -
[۲۶] (أَنْ لَا تَعْبُدُوا) این بدل از إِنِّي است مفعول برای مبین است و این دعوت توحید است (أَلِيمٍ) صفت (يَوْمٍ) است مطلب این است که روز عذاب دردناک میباشد - اگر عذاب دنیوی مراد شود یا عذاب اخروی یا صفت عذاب است یعنی عذاب دردناک لیکن زیر بر آن از سبب نزدیکت (يَوْمٍ) است و به این جَر للجوار گفته میشود (إِنِّي أَخَافُ) این خوف در قبول نکردن توحید است -
[۲۷] (الْمَلَأُ) به سرداران گفته میشود اگر سرداری دنیوی یا اخروی باشد اینجا شرافت دنیوی مال و جاه مراد است سوال: در آیت (۶۰) سوره اعراف الذین کفروا نگفته بود؟ جواب: در سوره اعراف اشاره بود که همه آن قوم کافر بودند و در اینجا بطور تکبر اعتراض ها است وآن کار ثروتمندان است از این سبب در اینجا ملاء را ذکر کرد پس از جانب سرداران قوم نوح علیه السلام چهار اعتراض ذکر است اول اینکه شما بشر به مثل ما هستید دوم پیروان شما مردم ذلیل اند زیرا که ایشان فقیران بودند - و در حدیث هرقل آمده است که پیروان پیغمبران اکثر مردمان غریبان اند سوم آنکه شما بر ما کدام بهتری ندارید یعنی در شما صفت پیغمبری نیست و چهارم اینکه شما دروغگو هستید - دو اعتراض اولی صرف بر نوح علیه السلام بود زیرا مخاطب را مفرد ذکر کرد و دو اعتراض اخری بر نوح علیه السلام با همراه مومنان بود پس صیغه جمع را ذکر کرده است (بَادِيَ الرَّأْيِ) یعنی ایشان در نظر اول بر تو ایمان آورده اند فکر و تعمق نکرده اند اگر فکر میکردند پس پیروی تورا نمی کردند - اراذل را از وجه فقیری گفتند از وجه نسب نبود زیرا که مومنان نوح علیه السلام پسران و همسران او بودند و نسبت ایشان بالا بود از سببی که اللّه تعالٰی انبیاء را به نسب بالا می فرستد -
[۲۸] مراد از (بَيِّنَةٍ) دلایل اشکارا توحید اند و مراد از (رَحْمَةً) پیغمبری است مطلب آنست که با من دلایل اشکارا است و نبوت است من دروغگو نیستم لیکن این را برذشما به زور قبول کرده نمیتوانم پس این جواب همه اعتراض های ایشان است ضمیرهای (فَعُمِّيَتْ) و (أَنُلْزِمُكُمُوهَا) را مفرد مونث ذکر کرد از این سبب مقصد (بَيِّنَةٍ) و (رَحْمَةً) یکی است یا به تاویل با هریکی است -