وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿۳۹﴾ لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ﴿۴۰﴾ وَآيَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ ﴿۴۱﴾ وَخَلَقْنَا لَهُمْ مِنْ مِثْلِهِ مَا يَرْكَبُونَ ﴿۴۲﴾ وَإِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَلَا هُمْ يُنْقَذُونَ ﴿۴۳﴾ إِلَّا رَحْمَةً مِنَّا وَمَتَاعًا إِلَى حِينٍ ﴿۴۴﴾

و برای ماه ما مقرر کردیم منزلها تا آنکه دوباره بازگردد مانند شاخچه کهنه خرما ﴿۳۹﴾
نیست آفتاب که آسان شود او را که دریابد ماه را و نه شب سبقت کننده است بر روز و هر یکی در جای گشتن (مدار) خود شنا میکنند ﴿۴۰﴾
و یک دلیل کلان توحید است ایشانرا که می برداریم ما نسل ایشانرا در کشتی پر کرده شده ﴿۴۱﴾
و آفریدیم برای ایشان مانند آن آنچه سوار میشوند برآن ﴿۴۲﴾
و اگر خواهیم غرق کنیم ایشانرا پس نباشد فریادرسی برای ایشان و نه ایشان خلاص کرده شوند ﴿۴۳﴾
مگر از روی رحمت و مزه دادن تا وقتی ﴿۴۴﴾

[۳۹] این دلیل دیگر است (مَنَازِلَ) هر شب که ماه در جای جدا جدا اشکار میشود به آن منزل گفته میشود که آن بیست و هشت است و اگر ماه از سی باشد دو شب ماه پنهان میباشد و اگر از بیست و نه باشد یک شب پنهان میباشد (حَتَّى عَادَ) یعنی از شب اول آغاز او میشود در شب چهاردهم کامل میشود باز به کاستن آغاز میشود پس در آخر مانند حالت اولی بر میگردد - (كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ) شاخ خرما که کهنه شود و خشک شود پس باریک و کج و زرد میشود به مانند این ماه نیز میگردد -
[۴۰] این دلیل عقلی دیگر است مراد این است که نظام شب وروز و آفتاب ، ماه تبدیل نمی گردد و مراد از (فَلَكٍ) (مدار) جای گشتن آنها است و آن پائین تر از آسمانها است و در آیاتی که فی السماء آمده است مراد از آن است که این آفتاب و ماه به طرف آسمان است و مانند این در سوره انبیاء (۳۳) گذشته است -
[۴۲-۴۱] این دلیل عقلی دیگر است و نعمت های دریاها را بعد از خشکه ذکر میکند (ذُرِّيَّتَهُمْ) به نوع تمام انسانی گفته میشود اگر کلانها باشند یا فرزندان باشند مذکر باشند یامونث باشند - و مراد از آن نوح علیه السلام و فرزندان او اند که در کشتی از طوفان نجات داده شده بودند و مراد از (مِثْلِهِ) کشتی ها و لانچ ها وغیره برای مردمان بعدی است یا مراد از ذریة مطلق کلانها اند - و مراد از فلک مشحون مطلق کشتی است و مراد از مثله اسباب سواری است اگر در خشکه باشد یا در آب باشد -
[۴۴-۴۳] مقصد در این رد بر شفاعت شرکیه است (صَرِيخَ) به معنی فریادرس مغیث و غوث است -