وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا مَا حَوْلَكُمْ مِنَ الْقُرَى وَصَرَّفْنَا الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۷﴾ فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ قُرْبَانًا آلِهَةً بَلْ ضَلُّوا عَنْهُمْ وَذَلِكَ إِفْكُهُمْ وَمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۲۸﴾ وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَيْكَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ ﴿۲۹﴾

و هرآئينه هلاک کردیم گرداگرد شما بسیاری از قریه ها را وذبیان کرده بودیم آیات را گوناگون تا که ایشان باز گردند از باطل ﴿۲۷﴾
پس چرا مدد نه کردند ایشان را آنهای را که ساخته بودند بجز اللّه تعالٰی معبودان از برای تقرب (به اللّه تعالٰی) بلکه فراموش شدند از ایشان و این دروغ ایشان بود و آن سخنانی بود که از خود بر می بستند ﴿۲۸﴾
و چون گردانیدیم بسوی تو یک گروه از جن را که گوش نهادند به قرآن پس چون نزدیک شدند پس ایشان گفتند (با یکدیگر) خاموش باشید پس چون تمام شد خواندن باز گشتند بسوی قوم خود (اراده کننده) برای ترساندن ﴿۲۹﴾

[۲۷] در این تخویف اخروی به طریقه اجمالی است (مَا حَوْلَكُمْ مِنَ الْقُرَى) اشاره به واقعه قوم ثمودیان و قوم لوط علیه السلام و اهل مدین است که آنها نزدیک به اهل حجاز بودند -
[۲۸] این رد شرک است که متفرع برای واقعه پیش است و این جواب شبهه مشرکان است که ایشان میگویند که ما یا بابا مدد کن یا شیخ عبدالقادر وغیره از سببی میگوئیم که به برکت آن عذاب های ما و مصیبت های ما دفع میگردد حاصل جواب این است که مشرکان گذشته (عادیان وغیره) چنین میکردند وقتیکه بر ایشان عذاب آمد پس الٰهه ایشان ایشان را مدد نکردند (قُرْبَانًا) هر آنچه است که با آن تقرب به اللّه تعالٰی شده میتواند - پس مشرکان بزرگان و اولیاء را وسیله برای نزدیکت به اللّه تعالٰی ساخته اند مانند این در سوره زمر (۲) گذشته است (إِفْكُهُمْ) برگشتن از توحید یا ذالک اشاره است برای ضلال الٰهه و در إِفْكُهُمْ مضاف پنهان است یعنی اثرإِفْكُهُمْ -
[۲۹] این دلیل نقلی از جنات برای اثبات صدق رسول و قرآن است و در این تسلیت به نبی صل اللّه وعلیه وسلم نیز است و همچنین در این واقعه ذکر طریقه دعوت است که اول علم قرآن است باز دعوت به قرآن است باز دعوت به اطاعت و اجابت رسول است - این واقعه در سفر طائف بود که نبی صل اللّه وعلیه وسلم در بطن نخله قرآن میخواند جنات شنیدند یا این دعوت رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم برای جنات در لیلة الجن است باز این جنات را نبی صل اللّه وعلیه وسلم داعیان برای قوم ایشان مقرر کردند (نَفَرًا) هفت نفر بودند یا نه نفر بودند بعضی از نجران بعضی از نصیبین بودند (وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ) یعنی ایشان از همان وقت به اراده انذار قوم خود روان شدند و این ادب برای هر شخص است که علم قرآن و سنت را حاصل کند باز به قوم خود برساند -