أُولَئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغًا ﴿۶۳﴾ وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا ﴿۶۴﴾ فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ﴿۶۵﴾ وَلَوْ أَنَّا كَتَبْنَا عَلَيْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِيَارِكُمْ مَا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٌ مِنْهُمْ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتًا ﴿۶۶﴾
آن گروه کسانی میباشند که میداند اللّه تعالی آنچه را که در دلهای شان است پس اعراض کن از ایشان و پند ده ایشان را و بگو به ایشان در باره شان سخن موثر ﴿۶۳﴾
و نه فرستادیم ما هیچ پیغمبری را مگر برای آنکه اطاعت آن شود به حکم اللّه تعالی و این مردم وقتیکه ظلم کردند بر خود می آمدند نزد تو پس آمرزش می خواستند از اللّه تعالی و آمزرش می خواست برای ایشان رسول صل اللّه و علیه وسلم هرآئینه می یافتند اللّه تعالی را پذیرنده توبه مهربان ﴿۶۴﴾
پس چنین نیست قسم است بر پروردگار تو مومنان شده نمی توانند تا فیصله کنند بر تو در معامله که پیدا شده در میان ایشان باز نمی یابند در دلهای خود خفگان از آن فیصله که تو کردی و بپذیرند فیصله تو را به همیشه پذیرفتن ﴿۶۵﴾
و اگر ما فرض میکردیم بر ایشان (دراطاعت رسول) که بکشید خویشتن را یا برائید از خانه های خود نمی کردند این کار را ولی اندکی از ایشان ، واگر آنها می کردند آن کار را که پند داده شده اند به آن هرآئينه در آن بود خیر ایشان و محکمتر در استواری (ایمان) ﴿۶۶﴾
[۶۳] (فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ) مراد از اعراض این است که اگر آنها منافقت می کنند اعتناء بر آنها نه کن ولی از صفات منافقت منع کن و این مراد از وعظ و قول بلیغ است ، با دلایل و ترغیبات اندرز موثر مراد است -
[۶۴] از این آیت الی آیت (۷۰) همه ترغیبات به اطاعت رسول است و فایده آنرا ذکر می کند مقصد از رسالت رسول متابعت آنهاست - افراط کرده نشود برای او صفت اللّه تعالی داده نشود و تفریط نه کند خلاف حکم او را نه کند -
فایده: این آیت به آن منافقین خاص است که در مدینه منوره بودند در زمان حیات نبی صل اللّه و علیه وسلم با دلایل ضمایر که است که خاص برای ذات است و به دلیل جَاءُوكَ از سببی که جَاءُوكَ قَبرک نه گفته است و دلیل دیگر اجماع صحابه کرام که آنها در هیچ حاجت به قبر رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم نه آمده اند و نه از قبر آن طلب دعا کرده اند - و روایت دهاتی که روایت کرده شده است آن روایت موضوعی است کتاب الصارم المنکی تفصیل آنرا نوشته است بلی سفارش کردن در روز قیامت به اذن اللّه تعالی این عقیده صحیح اهل سنت است -
[۶۵] (فَلَا) مراد این است که چنین نیست که در گمان منافقین است که فیصله پیغمبر را قبول ندارند و دعوی ایمان را می کنند - در این آیت سه شرط ایمان را ذکر کرده است (۱) فیصله کردن بر پیغمبر و با طریقه (سنت او) (۲) بر آن خفگان نه کردن بلکه بر آن خوشی کردن (۳) همه فیصله ها و همه احکام او را از دل قبول کردن (فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ) مراد از آن همه اختلافات و جدال است اگر دنیوی است یا دینی است (يُسَلِّمُوا) اشاره برای آینده است که الی مرگ بر تسلیم نبی صل اللّه وعلیه وسلم محکم و استوار باشد -
[۶۸-۶۷-۶۶] از اول تنبیه برای منافقین است که در اطاعت رسول شهید شدن و هجرت کردن صحابه کرام کرده اند بالای شما این نوع امتحان سخت تا حالا نه آمده است - در اخیر آیت ترغیب است به اطاعت رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم و پنج فواید آنرا الی آیت ۷۰ بیان کرده است خیر ، اشد تثبیت ، اجرعظیم ، صراط مستقیم ، معیت منعم علیهم -