يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لَا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۹۴﴾ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿۹۵﴾ يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنْ تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَرْضَى عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ ﴿۹۶﴾ الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۹۷﴾

بهانه های دروغ میکنند برای شما وقتیکه باز گردید بسوی ایشان بگو بهانه مکنید هرگز باور نمی کنیم شما را به تحقیق اگاه گردانیده مارا اللّه تعالٰی از حالات شما و می بیند اللّه تعالٰی و رسول صل اللّه وعلیه وسلم او باز گردانیده میشوید بسوی اللّه تعالٰی که عالم است بر هر پوشیده و اشکار پس آگاه میگرداند شما را به آنچه میکردید ﴿ ۹۴ ﴾
زود است که قسم خورند بر اللّه تعالٰی برای شما چون باز گردید بسوی ایشان تا اعراض نمائید از ایشان پس اعراض کنید از ایشان بیشک ایشان پلیدند و مسکن ایشان جهنم است عوض داده میشوند آنچه میکنند ﴿ ۹۵ ﴾
قسم میخورند برای شما تا خوش شوید از ایشان پس اگر راضی شوید از ایشان بیشک اللّه تعالٰی راضی نمیشود از قومیکه نافرمانند ﴿ ۹۶ ﴾
اعراب بادیه نشین شدیدتر اند در کفر و نفاق و سزاوار این سخن اند که نمیدانند مطلب احکامی را که نازل کرده اللّه تعالٰی بر رسول صل اللّه وعلیه وسلم خود و اللّه تعالٰی دانا با حکمت است ﴿ ۹۷ ﴾

[۹۴] این تنبیه به منافقین است و این وحی به نبی کریم صل اللّه وعلیه وسلم در سفر تبوک آمده بود به طریقه پیشین گویی به دلیل إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ و (يَعْتَذِرُونَ) استیناف است یعنی اگر گفته شود که چگونه استیذان (اجازت طلب) میکنند پس طریقه آنرا به اعتذار (عذرکردن) ذکر کرد - يَعْتَذِرُونَ اعتذار به معنی عذر دروغین است (وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ) لفظ مستقبل دلیل است که مراد از عملکم اعمال آینده است یعنی توبه از نفاق کردن یا نه کردن و امداد همراه مومنان را در قتال کردن یا نه کردن -
[۹۵] این آیت تنبیه است برای منافقین و دو صفات قبیحه ایشان ذکر است (فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ) مراد آنست که به ایشان سخن نگوئید و نشست برخاست به ایشان مکنید (لِتُعْرِضُوا) مراد از آن عرض صفح است یعنی ملامت نه کردن و در اعرضوا مراد مجالست و سلام و کلام را ترک کردن است به دلیل علت که (إِنَّهُمْ رِجْسٌ) است و مراد از آن نجاست معنویه باطنیه است یعنی چنانکه از چیز پلیت خود را نگهداشتن ضروری است همچنین از ایشان خود را نگهداشتن لازم است برای آنکه پلیدی ایشان بر شما اثر نکند -
[۹۶] این نیز تنبیه برای منافقین است و نیز صراحت بر این است که اللّه تعالٰی از منافقین خفه است و رضا شدن بلندتر است از اعراض پس این زیادت بر پیش است و اشکار شد که اعراض از منافقان جایز است لیکن رضا شدن از آن منع است -
[۹۷] این نیز تنبیه به بادیه نشین منافقین است با ذکر دو صفات قبیحه ایشان (الْأَعْرَابُ) جمع اعرابی است کسی که بادیه نشین است و عربی کسی است که نسب آن با عرب باشد (وَأَجْدَرُ) این علت برای أَشَدُّ است یعنی کفر و نفاق آن از سببی شدید است که ایشان از قرآن پاک و سنت و از احکام شریعت بسیار ناخبر اند (حُدُودَ) لفظ عام است برای احکام و آداب و معانی و مقاصد -