الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَهُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ ﴿۴۹﴾ وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ أَفَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ ﴿۵۰﴾ وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا بِهِ عَالِمِينَ ﴿۵۱﴾ إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ ﴿۵۲﴾ قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءَنَا لَهَا عَابِدِينَ ﴿۵۳﴾
کسانیکه میترسند از پروردگار خود در حال ندیدن و ایشان از قیامت هیبت زده اند ﴿۴۹﴾
و این نصیحت با برکت است نازل کردیم آنرا پس آیا شما آنرا نا آشنا میدانید ﴿۵۰﴾
و هرآئينه داده بودیم ابراهیم علیه السلام را دانش دین پیش از این و ما بودیم به احوال او دانا ﴿۵۱﴾
چون گفت پدر خود و قوم خود را چه دلیل است از این اشکال (به عبادت کردن) که شما همیشه او را عبادت میکنید ﴿۵۲﴾
گفتند یافتیم پدران خود را آنرا عبادت کنندگان ﴿۵۳﴾
[۴۹] این همان صفات متقیان است که از جهت آن از کتاب اللّه تعالٰی ذکر حاصل میکنند (يَخْشَوْنَ) خشیة: ترس دل است به همراه تعظیم از مخشیٰ (که از کسی میترسد) و اشفاق نرمی دل است از جهت ترس و محبت و خیرخواهی که اثر آن بر اندام ها اشکار میشود مراد از(بِالْغَيْبِ) این است که از مردم غایب و پنهان باشد پس میترسد از اللّه تعالٰی و در اشکار که ضرور ترس میکند مراد دوم این است که اللّه تعالٰی را ندیده اند و حال آنکه از او میترسند -
[۵۰] این ترغیب به قرآن کریم است مطلب این است چنانچه تورات برای ذکر نازل شده بود قرآن نیز برای ذکر نازل شده است پس چرا از آن انکار میکنید -
[۵۱] از این آیت الی آیت (۷۳) دلیل نقلی از ابراهیم علیه السلام است برای تذکیر غافلین از توحید به بیان مجاهده کردن ابراهیم علیه السلام در مقابل مشرکین مراد از (رُشْدَهُ) نبوت است و مراد از (مِنْ قَبْلُ) این است که پیش از موسیٰ علیه السلام و هارون علیه السلام - یا مراد از رشد ایمان و توحید است و مراد از من قبل پیش از بالغ شدن و از این معلوم شد که آن قصه های که بعضی از مفسرین نوشته اند که ابراهیم علیه السلام در غار بود باز برآمد و رب را نمیدانست گاهی به ستاره ها رب میگفت و گاهی به مهتاب و آفتاب این همه اسرائيلات است و خلاف این آیت است -
[۵۲] در این آیت بیان رشد است که آن رد کردن بر شرک است اگر چه در پدر آن موجود باشد مراد از (مَا هَذِهِ) پرسان دلیل و علت عبادت کردن آنها است یامراد بیان حقیقت آنها است که اینها مصنوعات و مخلوقات اند لایق پرستش شده نمیتوانند (التَّمَاثِيلُ) جمع تمثال است به آنچه گفته میشود که مشابه یک مخلوق ساخته شود و قوم ابراهیم علیه السلام بعضی تماثیل ستاره ها ساخته بودند و بعضی از بندگان نیکان (عَاكِفُونَ) عکوف به معنی لازم گرفتن یک چیز است و توجه کردن به او به طریقه تعظیم و پرستش کردن -
[۵۳] یعنی ایشان در شرک صرف تقلید پدران خود را میکردند و هیچ دلیل بر آن نداشتند و این دلیل دیرینه مشرکان در هر زمانه است -