هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَنْ تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ ﴿۲۲۱﴾ تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ ﴿۲۲۲﴾ يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ ﴿۲۲۳﴾ وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ ﴿۲۲۴﴾ أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ ﴿۲۲۵﴾

‌آیا خبر کنم شما را در باره کسی که فرود می آیند بر او شیطانان ﴿۲۲۱﴾
فرود می آیند بر هر دروغگوی گنهگار ﴿۲۲۲﴾
می افگنند (در گوشهای کاهنان) سخن شنیده را و اکثر ایشان دروغگویانند ﴿۲۲۳﴾
و شاعران روان میباشند در پشت شان مردم سرکشان ﴿۲۲۴﴾
آیا نمی بینی که ایشان در هر وادی سرگردان میگردند ﴿۲۲۵﴾

[۲۲۳،۲۲۲،۲۲۱] اول حال شیطانان را بیان کرد باز حال صالحین را بیان کرد حالا حال همراهان شیاطین را بیان میکند و جواب شبهه تتمه است حاصل اینکه همراهان شیاطین دروغگو گنهگار تلبیس راست و باطل را میکند و این پیغمبر و صحابه از این صفات پاک اند پس چگونه شبهه میکنید - (أَفَّاكٍ أَثِيمٍ) این صفات کاهن است (يُلْقُونَ السَّمْعَ) به معنی مسموع است مطلب این است که کدام یک سخنی را که از ملائیک شنیده باشد آن را در گوش کاهن می آندازد و این کاهن دیگر دروغ را از خود به آن می آمیزد پس چون یک سخن او راست معلوم شود مردم تصدیق دروغ دیگر آنرا میکنند همچنین در حدیث صحیح ذکر است - یا السمع به معنی گوش است یعنی شیطانان به ملائیک گوش می نهند و سخن های دروغ را به آن می آمیزند -
[۲۲۴] در این آیت جواب شبهه دوم است منکرین میگفتند که او شاعر است و این قرآن شعر اوست و نزد منکرین این ثابت بود که شاعران دروغ را به همراه شعر آراسته میسازند و بر مردم اثر میکند - به سه طریقه در این آیت جواب میدهد - طریقه اول جواب است استدلال بالصاحب و القرین (مثال است که به شخص مه نگر به دوستش بنگر) یعنی پیروان و دوستان شاعران گمراهان ، بدمعاشان ،‌ فاسقان میباشند و صحابه این نبی صل اللّه وعلیه وسلم سجده کنندگان گریه کنندگان و با دنیا محبت نه کنندگان اند - (همچنین در تفسیر سراج المنیراست) -
فایده: چون از صفات نیکو صحابه بر صدق نبی صل اللّه وعلیه وسلم استدلال کرده شد پس نتیجه لازمی این است که کسانی که صحابه کرام را بد میگویند و بر ایشان سب و شتم میکنند پس او تکذیب نبی را میکند -
[۲۲۵] در این طریقه دوم جواب است که شاعران کلام بیهوده و سخن های متضاد و از سبب طمع دنیا مدح کسی و هجو دیگری را میکنند - و در لفظ (يَهِيمُونَ) تشبیه ایشان را به شترها میدهد که در هر وادی و صحرا در حرص خوردنی و نوشیدنی میگردند - و هر که حال قرآن و این نبی صل اللّه وعلیه وسلم است پر از سخنان هدایت و حکمت است خالی از دنیا پرستی و هوا پرستی است -