وَرَبُّكَ يَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ ﴿۶۹﴾ وَهُوَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولَى وَالْآخِرَةِ وَلَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۷۰﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِضِيَاءٍ أَفَلَا تَسْمَعُونَ ﴿۷۱﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ﴿۷۲﴾

و رب تو میداند آنچه را پنهان میدارد سینه های ایشان و آنچه را اشکار میکنند ﴿۶۹﴾
و اوست اللّه نیست قابل پرستش به جز او خاص او راست ستایش خدای بودن در دنیا و آخرت و خاص او راست اختیار و خاص بسوی او برگردانیده میشوید ﴿۷۰﴾
بگو خبر بدهید که اگر اللّه تعالٰی گرداند بر شما شب را همیشه تا روز قیامت کیست متصرف غیر از اللّه تعالٰی که بیارد نزد شما روشنی آفتاب را آیا پس شما نمی شنوید ﴿۷۱﴾
بگو خبر بدهید که اگر اللّه تعالٰی گرداند بر شما روز را همیشه تا روز قیامت کیست متصرف غیر از اللّه تعالٰی که بیارد نزد شما شب را که آرام گیرید در آن آیا پس شما نمی بینید ﴿۷۲﴾

[۶۹] این دلیل عقلی دوم در باره علم اللّه تعالٰی است بعد از بیان صفت تصرف - چون علم خفی (پنهان) مستلزم علم اشکار نیست از سببی که برای آن در بعضی اوقات دیگر موانع نیز میباشند از این سبب (يُعْلِنُونَ) را مستقل ذکر کرد -
[۷۰] این تفریع توحید است بر دلایل گذشته و در این آیت چهار کلمات توحید است - توحید الوهیت ، توحید صفات ، توحید حکم ، توحید جزا و حساب -
[۷۱] این دلیل عقلی سوم است و اعترافی سکوتی است از سببی که از مخاطب پرسان شده است و خاموش بودن او را نقل کرده است و در این آیت یک تفسیر اٰله است که آفتاب را طلوع کرده میتواند یعنی که در آفتاب تصرف میکند به او الٰه گفته میشود - این که در جاهلان قصه مشهور است که شمس تبریز بابا بر ملتان آفتاب را پائین کرده است این دروغ است قصه های دروغین است و عقیده شرک است از سببی که در آفتاب تصرف کردن صرف شان اللّه تعالٰی است (إِنْ جَعَلَ) ابن کثیر نقل کرده است که جزا این شرط محذوف است یعنی لَاَضَرَّ ذالک بهم (ضرور ایشان را تکلیف میدهد) و مَنْ اِلٰهٌ نیز جزا آن شده میتواند -
[۷۲] این دلیل چهارم اعترافی سکوتی است یعنی غایب کردن آفتاب و شب آوردن صرف در اختیار اللّه تعالٰی است -
فایده: در آیت دوام شب ذکر است و در شب شنیدن میشود و دیدن نمی شود از این سبب با آن أَفَلَا تَسْمَعُونَ را ذکر کرد و در آیت دوم دوام روز ذکر است و در روز دیدن میشود ازاین سبب أَفَلَا تُبْصِرُونَ ذکر کرد -