يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۰۴﴾ مَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْكُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿۱۰۵﴾ مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۱۰۶﴾
ائ مومنان مگوئید راعنا بلکه بگوید انظرنا ، و بشنوید (به قبولیت) و کافران راست عذاب دردناک ﴿۱۰۴﴾
نمی خواهند کافران از اهل کتاب و نه مشرکان که نازل شود به شما چیزی از نیکوئی (کلمه صاف) از جانب پرودردگار شما و اللّه تعالیٰ اختصاص میدهد به مهربانی خویش کسی را که خواهد ، و اللّه تعالیٰ صاحب فضل بزرگ است ﴿۱۰۵﴾
اگر نسخ میکنیم از آیتی یا فراموش می گردانیم از شما پس می آوریم بهتر از آن یا مانند آن ، آیا نمیدانید هرآئینه اللّه تعالیٰ به هر چیز تواناست ﴿۱۰۶﴾
[۱۰۴]این جواب سوال چهارم است سوال این بود که اول صحابه به پیغمبر راعنا گفتند و در این تقلید یهود را می کردند و مقصد معنی آنها این بود که لحاظ ما را کنید - و این معنی صحیح است سپس یهود گفتن این لفظ را شروع کردند و مطلب شان غلط بود - پس اللّه تعالیٰ منع کرد اینها اعتراض کردند که با ما ضد و عناد می کنید پس معلوم شد که تو نبی نیستی حاصل جواب این است که اللّه تعالیٰ از این سبب این لفظ را منع کرده است که در آن گمان شرک و کفر است از سبب ضد منع نه شده است - تفصیل راعنا این است - معنی صحیح این لفظ این است که این از رعایت است و رعایت ماتحت الاسباب این است که در سخن گفتن توجه کردن و رعایت کسی شود و این معنی مقصد صحابه کرام بود و دیگر معنی کفر و شرک اند آنها این اند (۱) رعایت حفاظت کردن از مافوق اسباب - و بدون اللّه تعالیٰ دیگر حفاضت کنندهٔ چنین نیست مانند که در آیت (۱۰۷) سوره انعام آمده است (۲) راعنا از رعونت به معنی کم عقل است و به نبی صل اللّه وعلیه وسلم این نسبت کردن کفر است (۳)این در اصل راعینا بود به معنی چوپان و این نسبت به نبی نیز کفر است از سبب بی ادبی (۴) در اصطلاح مصری ها به (آفتاب) معبود اکبر گفته می شد و این در مصر در زمانه فرعون معبود کلان بود - یهود به این سخن اشاره می کردند و در مومنین اشاعت کلمات شرکی را برای کافر کردن آنها می خواستند پس معلوم شد که راعنا کلمه مشترک است واین لفظ موهم (مبهم) شرک است اگر کسی از این معنی اخرین را اراده می کند عین شرک است و اگر معنی اول را اراده می کند لفظ موهم است و گفتن آن حرام است -
فایده: در این آیت دلیل است بر این سخن که در کدام لفظ وهم کفر و شرک باشد و در شرع برای جواز آن دلیل اشکار نباشد گفتن آن حرام است - مانند مَاشَاءَ اللّه وشِئتَ، دَافِعُ البَلاءِ وَالوَبَاءِ - (درود تاج) نام های عبدالنبی و عبدالرسول ، در دعا در حق فلانی به برکت فلانی گفتن، لفظ حضور وحضرت به شخص غائب گفتن این همه موهمات است از آن خود را نگهداشتن لازم است -
[۱۰۵]در این تنبیه است به عناد یهود - و در اینجا برای حکم قبلی دو سبب ذکر می کند سبب اول سخت بعض و حسد یهود به شما پس تقلید آنها را مه کنید - سبب دوم رحمت و فضل خاص اللّه تعالیٰ بر شما است پس از سبب تقلید یهود آنرا بر خود بند نه سازید - ( مِنْ خَيْرٍ) هر انعام مراد است اگر وحی باشد یا علم حق باشد و یا کلمه پاک باشد مانند انظرنا -
[۱۰۶] در این آیت جواب سوال پنجم است اینها می گفتند که شما گاهی یک حکم می کنید و گاهی خلاف آنرا می کنید پس معلوم شد که شما در کار خویش پریشان هستید پیغمبر نیستید و این سوال نیز از تبدیل کردن راعنا پید اشد - جواب داده شد که تبدیل کردن احکام نمونه قدرت اللّه تعالیٰ است و پادشاهی از اللّه تعالیٰ است پس تبدیل کردن احکام در اختیار اوست - نسخ ، در نزد علمای متقدمین مطلق تبدیل کردن را می گویند به این معنی زیاده تر از پنجصد آیات منسوخ است و در نزد علمای متاخرین تبدیل کردن حکم یا ختم کردن تلاوت است به این طریقه که حکم بالکل ختم شود و به آن عمل کردن ممنوع باشد به این معنی به نزد اینها (۲۰) آیت منسو خ است و در نزد شاه ولی اللّه صرف پنج آیت منسوخ است - و در نزد مشایخ ما در این پنج آیت این گونه معانی است که به آن منسوخ نمی گردد اگر چه به یک معانی منسوخ اند - یک معانی این است که آیت منسوخه از حکم قرآن به کلی خالی نمی گردند - (مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا) مراد از ایة تلاوت آیت یا حکم آن یا هر دو است فرق دربین نسخ و انساء به چند طریقه است - طریقه اول نسخ کردن حکم یا تلاوت یا هردو و انساء درجای خود باقی ماندن ، فرق دوم تبدیل کردن تلاوت صرف و انساء تبدیل کردن حکم فرق سوم بر عکس قبل است - چهارم تبدیل کردن آیت به دیگری و انساء ترک کردن بدون تبدیل آوردن - (بِخَيْرٍ مِنْهَا) خیر این است که ثواب و منفعت و مصلحت و سهولت آن زیاد باشد - (أَوْ مِثْلِهَا) در عمل و ثواب برابر قبل باشد و خوب موافق مصلحت باشد -