قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ﴿۱۳۷﴾ هَذَا بَيَانٌ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ ﴿۱۳۸﴾ وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۳۹﴾ إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ ﴿۱۴۰﴾
به تحقیق گذشته است پیش از شما واقعات پس بگردید در زمین پس ببینید (به عبرت) چگونه شد انجام تکذیب کنندگان ﴿۱۳۷﴾
این (قرآن) وضاحت است برای مردم و رستگار است (با دلایل) و نصیحت است برای فایده متقیان ﴿۱۳۸﴾
و سستی مکنید (از جهاد) و بی حوصله مباشید (در تکالیف) و شما برترید (صاحب شان هستید) اگر هستید شما ایمان داران کامل ﴿۱۳۹﴾
اگر رسیده به شما زخمی (پس صبرکنید) پس به تحقیق رسیده به قوم کافران را زخم مانند آن و این روزها را میگردانیم آنرا میان مردم (برای حکمت ها) و تا معلوم کند اللّه تعالی کسانی را که ایمان آوردند و بسازد از شما شهیدان و اللّّه تعالی دوست ندارد ظالمان را ﴿۱۴۰﴾
[۱۳۷] این ترس برای عذاب دنیوی است و حال مکذبین است بعد از حال متقیان (سُنَنٌ) جمع سنة است یعنی طریقه که خوب باشد یا بد باشد در اینجا مراد از سنن امت هاست یا واقعات عذاب منکرین است -
[۱۳۸] این ترغیب برای قرآن پاک است یعنی اگر در زمین گردش برای عبرت نمی توانید پس از قرآن نصیحت بگیرید - و سه اوصاف آن ذکر است اول بیان و وضاحت احکام الٰهی اگر اوامر است یا نواحی است (وَهُدًى) اشاره است برای دلایل احکام (وَمَوْعِظَةٌ) مراد ازاین ترغیبات تخویفات و بشارت ها وغیره است -
[۱۳۹] بعد از ذکر صدق قرآن برای اشاعت آن ذکر تیزی می کند (وَلَا تَهِنُوا) وهن سستی کردن است از سبب ترس مرگ و محبت دنیا (وَلَا تَحْزَنُوا) حزن افسوس کردن به مال و اولاد و همراهان فوت شده و حزن غیر اختیاری است ولی مراد از حزن اظهار حزن است به طریقه که مقصد از آن فوت گردد (وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ) این عام است گاهی غلبه دنیا و گاهی غلبه به حجت و دلیل و گاهی بلند بودن مرتبه به نزد اللّّه تعالی (إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ) این شرط متعلق به پیش از ولاتهنو تا الاعلون است - در این آیت دو اخلاق را به نهی ذکر کرد -
[۱۴۰] از این آیت الی آیت (۱۴۳) اسباب و حزیمت احد را ذکر می کند برای تسلی مومنین و برای جواب اعتراض منافقان ، اعتراض این بود اگر صحابه به حق می بودند پس چرا در احد شکست خوردند در این آیت شش سبب آنرا ذکر کرده است (فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ) مراد از قوم مشرکین مکه اند که در بدر برای آنها زخم ها رسیده بود (مِثْلُهُ) در اینجا مثلیت صرف به کشتن و زخمی شدن است و در آیت (۱۶۵) مثلیها را به اعتبار عدد گفته است (وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا) یعنی گاهی روز تکلیف و غم می باشد پس گاهی روز خوشی می باشد پس گاهی غلبه می باشد و گاهی حزیمت می باشد (وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ) پیش از این معطوف علیه پنهان است (برای بسیار حکمت ها) مراد از علم علم اظهار و تمیز است - (شُهَدَاءَ) ساختن شهدا مراد است -