فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۹﴾ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۴۰﴾ يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا وَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُولَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۴۱﴾

پس هرکه توبه کرد بعد از ظلم خود و نیکو کرد عمل خود را هرآئينه اللّه تعالی می پذیرد توبه او را ، هرآئينه اللّه تعالی آمرزنده مهربان است ﴿۳۹﴾
آیا تو نمیدانی که مر اللّه تعالی راست پادشاهی آسمانها و زمین عذاب میکند هرکرا خواهد و می آمرزد هرکرا خواهد و اللّه تعالی بر همه چیز تواناست ﴿۴۰﴾
ائ رسول صل اللّه وعلیه وسلم اندوهگین نکند ترا کسانی که می شتابند در کارهای کفر از کسانی که گفتند ایمان آوردیم به زبان خویش وایمان نیاورده دلهای ایشان و از کسانی که یهود اند گوش فرا میدهند برای دروغ (ساختن بر تو) گوش فرا میدهند برای دیگر که نزد تو نیامده اند تبدیل میدهند کلمات اللّه تعالی را از جای ایشان پس از آن ، میگویند اگر داده شود شما را این حکم پس قبول کنید آنرا و اگر داده نشوید این حکم پس احتراز کنید - و هرکرا اراده کرده است اللّه تعالی گمراهی او را پس هرگز اختیار نداری برای او از اللّه تعالی چیزی این آن کسان اند که اراده نه کرده اللّه تعالی که پاک گرداند دل های ایشان را - مر ایشان راست در دنیا ذلت و مر ایشان راست در آخرت عذاب بزرگ ﴿۴۱﴾

[۳۹] این ترغیب است به توبه کردن از آن جرم اشاره است که تنها عقوبت برای به پایان بخشیدن گناه کافی نیست تا آنکه توبه نباشد (مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ) مراد از ظلم سرقت است (وَأَصْلَحَ) یعنی مانند که از دزدی توبه میکند چنین از همه گناهان توبه کند به جای یک جرم جرم دیگری را نکند (فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ) به کشیدن توبه حد ساقط نمی گردد گرچه توبه قبول است ولی بریدن دست برای نکال و عبرت است -
[۴۰] این خطاب برای نبی کریم صل اللّه وعلیه وسلم است و مقصد از آن تنبیه برای انسان های عام است که حدود سابقه برای مجرم جاری می گردد زیرا که اللّه تعالی پادشاه مطلق و مختار است او از ترس کسی یا از محبت کسی مجبور نمی گردد و وقتیکه پادشاهت مطلق از اللّه تعالی است پس در اختیار اوست که برای بعضی سزای قتل و صلیب می دهد و برای بعضی سزای قطع دست می دهد -
[۴۱] از این آیت الی آیت (۶۵) حصه دوم سوره است و در آن دو باب است باب اول الی آیت (۵۰) است در این خطاب است به رسول برای تسلی آن و ده اوصاف یهودیان را ذکر میکند برای تنبیه به حال ایشان ، سپس ذکر کتب ثلاثه است (تورات ، انجیل و قرآن) و ربط این آیت با پیش این است که کدام حدودی که بیان شد پس اجرای آن بر رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم لازمی است بدون توجه به منافقین و یهودیان (يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ) خطاب به این صفت برای ترغیب و تشجیع است (لَا يَحْزُنْكَ) (سوال) انسان مشفق ضرور به کفر و به کردن معصیت مردم غمگین می گردد؟ (جواب) مراد عمل های این کافران است که از آن برای تو هییچ ضرر و نقصان نمی رسد - (يُسَارِعُونَ) مراد از مسارعت بدون تفکر و بدون دلیل با محبت کفر و کارهای کفر را کردن است - (سَمَّاعُونَ) این صفات در یهود بود و در منافقین نیز گاه گاهی ظاهر میشد در اینجا سمع به معنی قبول کردن است (لِلْكَذِبِ) آنکه علمای شان مسایل از خود بافته را ساخته آند و ایشان بدون دلیل قبول می کنند (سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ) این وصف جاسوسی کردن است که منافقین برای یهودیان جاسوسی می کردند و یهودیان کوچک جاسوسی می کردند برای ملایان بزرگ خود (يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ) این صفت قوم است زیرا تحریف کردن کار ملاهای بزرگ بود ، ومراد از تحریف تاویل کردن است به رائی و خواهش خود (مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِهِ) در اینجا لفظ من را بعد آورده است اشاره به تحریف لفظی و معنوی هردو است چنانچه آنها حکم رجم را تحریف کرده بودند به جلد و سیاه کردن روی که این از لفظ رجم تاویل کردن بعید است (يَقُولُونَ) این وصیت کردن یهودان بزرگ برای یهودان کوچک که گاه گاهی به مجلس رسول اللّٰه صل اللّه وعلیه وسلم می آمدند (إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا) در هذا اشاره است به حکم محرف مانند جلد و روی سیاه کردن به عوض حکم رجم -