وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَكَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأَدْخَلْنَاهُمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿۶۵﴾ وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ ﴿۶۶﴾ يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ﴿۶۷﴾

و اگر اهل کتاب: ایمان می آوردند و خود را نگه می داشتند از گناه البته دور می کردیم از ایشان بدی های ایشان را و داخل می کردیم ایشان را در جنت های پرنعمت ﴿۶۵﴾
و اگر این مردم عمل کردند بر تورات و انجیل و به کتابی که نازل شده به ایشان از سوی پروردگار ایشان البته روزی می خوردند از بالای خود و زیر پایهای خود بعضی از ایشان گروه حق پرست اند و بسیاری از ایشان بد است آن اعمالی که میکنند ﴿۶۶﴾
ائ رسول: برسان آنچه بر تو نازل شده از جانب پروردگار تو ، و اگر چنین نکردی پس تو نرسانیدی هیچ پیغام او را ، و اللّه تعالی نگاه میکند ترا از مردم ، یقیناً اللّّه تعالی قدرت نمیدهد (در کشتن تو) قوم کفار را ﴿۶۷﴾

[۶۵] بعد از ذکر ترک علل موالاة برای آنها دعوت است به دین حق (که ایمان و تقویٰ است) با طریقه بشارت اخرویه (آمَنُوا) ایمان صحیح به اللّه تعالٰی و به رسول آخری صل اللّه وعلیه وسلم (وَاتَّقَوْا) آن کفریات و علل که در آیات پیش ذکر شد از آن خود را نگه داشتن ، در (لَكَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ) اشاره به دفع عذاب است و از سیاتهم همه گناهان صغیره و کبیره و صفات ناکاره مراد است -
[۶۶] این دعوت به طریقه بشارت دنیویه است ودر این آیت تعبیر ایمان و تقویٰ را به اقامت کتب الهیه ذکر کرد زیرا که در اقامت کتب الهیه ایمان و تقویٰ داخل است و با آن دعوت و اجراء قانون الهی نیز مراد است و این پسین که به اول یک جاه شود پس انعامات دنیوی نیز حاصل می گردد این مضمون در سوره های دیگر نیز است (أَقَامُوا) مراد از اقامت تصدیق و عمل کردن است به خود کس و همچنان جاری کردن آن در مردم دیگر است با طریقه دعوت ، جهاد و تحکیم (سوال) چون تورات و انجیل منسوخ است پس به چه سبب در آن اقامت آنها را ذکر کرد؟ (جواب) مراد آن اقامت است در وقت و در زمان نزول آنها و در زمان بعد از آن در وقت نزول قرآن صرف اقامت قرآن مراد است (لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ) مراد از بالا وقت به وقت باران های خیر و برکت است ، و مراد از زیر کشتزارها ، میوه جات وغیره است (مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ) اقتصاد در عمل و عقیده این است که افراط و تفریط نباشد و غلو در آن نیز نباشد -
[۶۷] از این آیت حصه سوم است الی اختتام سوره در این دو باب است باب اول الی آیت (۸۶) است در این اول خطاب به رسول صل اللّه وعلیه وسلم است و تشویق کردن به دعوت و تبلیغ و نصاب تبلیغ برای نصارا است که آن پنج مسائل اند در این آیت خطاب به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است به تأکید دعوت و تبلیغ به سه طریقه اول (بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ) اشاره است که نصاب دعوت و تبلیغ قرآن و سنت است مراد از این تبلیغ همه ما انزل است به جهر و دلاوری و بغیر از لحاظ خاطر هیچ یکی و تبلیغ بر نبی فرض عین است و بر امت به مرتبه و درجات مختلف است ، طریقه دوم (وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ) نفی این قیودات مراد است یعنی اگر تبلیغ نه کردی از تمام ما انزاللّه و لحاظ بعغی مردم را کردی (ٰفَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ) یعنی رسالت تو قبول نیست مسئله را درست نه رسانده ای - قرطبی می گوید این تادیب به نبی صل اللّه وعلیه وسلم است و برای دیگر علماء که از ما انزل (شریعت) هیج مسئله را پنهان نکنند ، و قرطبی میگوید این رد است بر روافض (اللّه تعالی آنهارا شرمسار کند) آنها میگویند که نبی صل اللّه وعلیه وسلم بعضی از وحی را (تقیتاً) پنهان کرده است ، گاهی میگویند که بعضی از علوم را خاص برای علی رضی اللّه وعنه بیان کرده است (لعنة اللّه علی الکاذبین) و همچنین رد است بر مبتدعین (وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ) این طریقه سوم تأکید است یعنی در تبلیغ هیچ ترس بر تو نیست زیرا که اللّه تعالی حفاظت تو را میکند (سوال) به نبی صل اللّه وعلیه وسلم در مکه ، احد و در اوقات دیگر انواع اذیت ها رسیده است پس این وعده چگونه است؟ (جواب) سوره مایده بعد از این اذیت ها نازل شده است - (لَا يَهْدِي) مراد از هدایت قدرت دادن به قتل نبی صل اللّه وعلیه وسلم است -