وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ ﴿۸۳﴾ وَمَا لَنَا لَا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا جَاءَنَا مِنَ الْحَقِّ وَنَطْمَعُ أَنْ يُدْخِلَنَا رَبُّنَا مَعَ الْقَوْمِ الصَّالِحِينَ ﴿۸۴﴾

و چون بشنوند کتابی که نازل شده بسوی رسول می بینی چشم های ایشان را که پر از (جاری می شود) اشک می شود به سبب آنچه شناختند از حق ، میگویند ائ پروردگار ما ما ایمان آوردیم پس بنویس مارا با شاهدان ﴿۸۳﴾
و چه عذر است ما را که ایمان نیاوریم بر اللّه تعالٰی و به آنچه آمده است به ما از حق ، و طمع داریم که داخل کند ما را پروردگار ما با قوم صالحان ﴿۸۴﴾

[۸۳] این نیز عطف است بر صفات ماقبل و آن صفات در آنها قبل از شنیدن قرآن موجود بود و این صفت در زمان قرآن است و در این اشاره است که تکمیل سه صفت قبلی به این صفت چهارم است (تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ) (سوال) در اینکه صفت جاری شدن برای چشم ذکر است وحال اینکه این صفت اشک هاست؟ (جواب) در این مبالغه است اصل این بود که چشم آنها از اشک پر میشود باز جاری می شود یاِ به معنی با است (مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ) اولی من اجلیه است و دوم برای تبعیض است یعنی با شناختن بعضی از حق گریه میکنند و وقتیکه همه را بشنوند باز بیشتر گریه خواهند کرد (يَقُولُونَ) این دلیل عدم استکبار است (فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ) مراد از این امت محمد صل اللّّه وعلیه وسلم است به دلیل صفت در سوره بقره آیت (۱۴۳) و سوره حج آیت (۷۸) و این چنین دعا را بزرگان نصارا نیز خواسته بودند -
[۸۴] این جواب کسانی است در رد آنهای که برای شان ملامتی میدادند که شما چرا دین دیگری را پسند کردید پس ایشان گفتند (وَمَا لَنَا لَا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ) این استفهام انکاری است یعنی هیچ عذری نیست در ترک ایمان (وَمَا جَاءَنَا مِنَ الْحَقِّ) مراد از این قرآن است و این عطف است بر باللّه یا این جملیه حالیه است (وَنَطْمَعُ) عطف بر نؤمن است یا حال است با تقدیر نحن نطمع حاصل این است که سبب ایمان موجود است که طمع جنت است و مانع از ایمان نیست و در وقت وجود سبب و در عدم مانع وجوب می آید (مَعَ الْقَوْمِ الصَّالِحِينَ) مراد از این امت محمد صل اللّه وعلیه وسلم است به قرینه سوره انبیاء آیت (۱۰۵) و مع به معنی فی است یا عبارت پنهان است یعنی فی الجنة مع القوم الصالحین -