قُلْ إِنِّي عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَكَذَّبْتُمْ بِهِ مَا عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ ﴿۵۷﴾ قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِالظَّالِمِينَ ﴿۵۸﴾ وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ﴿۵۹﴾

بگو: هرآئینه من بر حجت اشکارم از جانب پروردگار خود و شما تکذیب کردید اورا نیست با من آنچه شما بزودی می طلبید آنرا نیست اختیار مگر اللّه تعالٰی را بیان میکند حق را و او بهترین فیصله کنندگان است ﴿۵۷﴾
تو بگو: اگر می بودی در اختیار من آنچه راکه شما بزودی میطلبید آنرا هرآئینه فیصله می شدی کار میان من و میان شما و اللّه خوب داناتر است بر ستمگران ﴿۵۸﴾
و در نزد اللّه تعالٰی کلید های غیب است نمیداند مگر اللّه تعالٰی و میداند آنچه در خشکه و در دریا است ونمی افتد هیچ برگ مگر میداند اللّه تعالٰی و نمی افتد هیچ دانه در تاریکی های زمین و نه هیچ تری و نه به خشکی مگر ثبت است در کتاب اشکار ﴿۵۹﴾

[۵۷] این جواب سوال سوم است که آیا بر سخن تو حجتی است؟ جواب اینکه دلیل است ولی شما قبول ندارید این بیان نهیت است که نهی با بَيِّنَةٍ شده است ومراد از بَيِّنَةٍ قرآن است (مَا تَسْتَعْجِلُونَ) مراد از آن عذاب دنیا است چنانچه در آیت (۳۲) سوره انفال است یا قیامت است چنانچه در آیت (۲۸) سوره شوریٰ است - (إِنِ الْحُكْمُ) احکام تکوینی و تشریعی هر دو مراد است همچنین در آیات (۴۰-۶۷) سوره یوسف نیز است (يَقُصُّ الْحَقَّ) قص به بیان تفصیلی گفته میشود یا یقص به معنی یقضی است چنانچه در قرائت دیگر آمده است چون حکم و قضاء لازم برای فیصله اند از این جهت الفاصلین گفت -
[۵۸] این جواب سوال چهارم است که چون ما بر باطل هستیم پس چرا بر ما عذاب نمی آورید شده میتواند که به شما اختیار عذاب را داده باشد - جواب شد اگر اختیار با من میبود زود فیصله می کردم -
سوال: در حدیث مسلم ذکر است که ملک الجبال در بازگشت از طایف به نبی صل اللّه وعلیه وسلم اشکار شد اگر میخواهی این مخالفین تو را در بین دو کوه هلاک کنم پس اشکار گردید که در اختیار نبی صل اللّه وعلیه وسلم عذاب است؟
جواب: در هنگام طلب کردن عذاب برای منکرین در اختیار نبی کریم صل اللّه وعلیه وسلم نبود - ودر حدیث نیست که وی طلب عذاب کرده بود اینکه صرف ملک الجبال عرض کرده است (ابن کثیر) -
[۵۹] وقتیکه گفته شد که به نبی صل اللّه اختیار عذاب نیست پس سوال پیدا شد که اختیار آنرا ندارد لیکن علم وقت عذاب به آن خواهد بود در این آیت جواب آن سخن است - در آیت در جمله اول علم کلی محیط بر جمله مغیبات اجمالی ذکر شد سپس تفصیل را ذکر کرد که موجودات دو نوع است اعیان و اعراض پس اعیان دو نوع است بری و بحری و اعراض نیز دو نوع است اوصاف و حرکات و اوصاف دو نوع است رطب و یابس - و حرکات نیز دو نوع است حرکت از بالا به زمین و حرکت از سطح زمین به داخل زمین پس در این همه موجودات داخل است (مَفَاتِحُ) جمع مفتح است به خزانه گفته میشود یا جمع مِفتح است به کلیدها گفته میشود و در حدیث بخاری که گفته است مفاتح الغیب خمس این برای حصر نیست بلکه سوال کنندگان صرف این پنج سوال را کرده بودند پس این جواب آن است (الْبَرِّ) از بر (خشکه) فایده انسان زیاد است و انسان به بر بسیار متعلق است از این سبب آنرا پیش ذکر کرد (مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ) در این عموم زیاد است که صرف علم ورقه نه بلکه علم حرکت نیز با اللّه تعالٰی است (رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ) هر زنده و انسان مرده و جن بلکه به تمام آشیا شامل است (كِتَابٍ مُبِينٍ) دو قول است اول علم اللّه تعالٰی دوم لوح محفوظ -