ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ ﴿۶۲﴾ قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۶۳﴾ قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُمْ مِنْهَا وَمِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ ﴿۶۴﴾
باز باز گردانیده شوند به اللّه تعالٰی که مالک ایشان است حق است بدانید مر اوراست اختیار و او زود حساب کننده است ﴿۶۲﴾
بگو: کیست که نجات میدهد شما را از تاریکی های خشکه و دریاب ها میخوانید او را به زاری و پنهانی اگر نجات دهد ما را از این (مصیبت) هرآئینه باشیم از شکر کنندگان ﴿۶۳﴾
بگو: اللّه تعالٰی نجات میدهد شما را از آن و از هر اندوه باز شما شرک میکنید ﴿۶۴﴾
[۶۲] در این آیت اثبات قیامت است و سه صفات اللّه تعالٰی است (مَوْلَاهُمُ) در اینجا به معنی مالک و متصرف است لهذا به کفار نیز نسبت شده میتواند و در آیت (۱۱) سوره محمد مَولَا به معنی ناصر است به این معنی نفی است از کافران (الْحَقِّ) ولایت او یقینی است و همچنان همیشه است (أَلَا لَهُ الْحُكْمُ) یعنی بعد از رد می فرماید که اختیار فیصله کردن صرف اللّه تعالٰی راست برای کسی دیگری این اختیار را نداده است (أَسْرَعُ) به حدیث ثابت است که اللّه تعالٰی حساب همه را در مدتی میکند که به حساب روز دنیا از صبح تا پیشین می باشد -
[۶۳] این دلیل عقلی دیگر است که در مصیبت زیاد شما نیز به اللّه تعالٰی یا مدد میگوئید پس همچنین در هر تکلیف از او یاری بخواهید و عبادت را به او خاص کنید - ربط آیت این است که این دلیل بر آن است که کفار نیز اللّه تعالٰی را مولای حق میدانند حکم را برای او قبول میکنند به این دلیل که در مصیبت صرف به اللّه تعالٰی یا مدد میگویند (ظُلُمَاتِ) مراد تاریکیهای حقیقی است که در بیابان و جنگل در تاریکی های شب یا ابر درگیر شوند و در دریاب در تاریکی شب و ابرها و در تاریکی طوفان و امواج درگیر شوند یا مراد از ظلمات مصایب و تکالیف است که در خشکه و دریاب بر انسان چنان هیبت می آورند که باز نظر آنها نیز کار نمیدهد به مثل تاریکی (تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً) مراد از تضرع معنی مشهور است یا به معنی علانیه است و جهر به زبان و خفیه در دل پس مراد از آن هردو طریقه است اشکارا و پنهان (الشَّاكِرِينَ) سمعانی و شربینی گفته است شکر شناختن نعمت با ادا کردن حق منعم -
[۶۴] این جواب سوال پیش است و دلیل است که اللّه تعالٰی از هر مصیبت نجات دهنده است پس شما چرا به او شریک می گردانید (كَرْبٍ) آن اندوه است که نفس را قید کند یعنی نهایت اندوه -