وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ﴿۱۴۲﴾ ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۱۴۳﴾ وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۴۴﴾

(و آفریده است) از مواشی بار بردارنده و قد پست بخورید از آنچه حلال کرده به شما اللّه تعالٰی و پیروی مکنید قدم های شیطان را هرآئینه او برای شما دشمن اشکار است ﴿۱۴۲﴾
(آفریده است) هشت جفت از گوسفند دو و از بز دو بگو آیا هردو نر را (گوسفند و بز نر را) حرام کرده است اللّه تعالٰی یا هر دو ماده را (گوسفند و بز ماده را) یا آنچه که مشتمل است بر او رحمهای مادرها خبر بدهید مرا با دلیل اگر شما هستید راستگو ﴿۱۴۳﴾
و از شتر دو را و از گاو دو را بگو آیا هردو نر را (شتر و گاو) را حرام کرده اللّه تعالٰی یا هردو ماده را (شتر ماده و گاو ماده) یا آنچه را که مشتمل است بر او رحمهای هردو ماده آیا بودید شما حاضر وقتی که حکم داد شما را اللّه تعالٰی به این پس کیست ظالم تر از کسیکه بهتان کرده بر اللّه تعالٰی دروغ تا که گمراه کند مردمان را بدون علم هرآئينه هدایت نمیکند اللّه تعالٰی قوم عنادیان را ﴿۱۴۴﴾

[۱۴۲] این دلیل دیگر برای رد شرک فعلی است و لفظ انشاء پنهان است (حَمُولَةً) مواشی که در پشت خود بار را می بردارند و از زمین بلند اند اسپ ها ، قاطر و الاغ وغیره و (فَرْشًا) گوسفند بز که بار برده نمیتوانند و به زمین متصل می باشند یا از پوست ایشان فرش ها ساخته میشوند (كُلُوا) مطلب اینست که از خود تحریم مکنید (وَلَا تَتَّبِعُوا) مطلب اینست که به نام غیراللّه نذر مکنید -
[۱۴۳] این دلیل عقلی دیگر است (ثَمَانِيَةَ) بدل است از حمولة و فرشا و تفصیل به طریقه لف و نشر غیر مرتب است (أَزْوَاجٍ) جمع زوج است هر آن چیز که با آن از جنس او همراه باشد پس زوج به یک چیز نیز گفته میشود اینجا این معنی مراد است - و با این طلب دلیل از مشرکان است حاصل آنست که شما بعضی مواشی را بر خود حرام می دانید آیا سبب حرمت آن ذکورت (نر بودن) است یا انوثت (ماده بودن) است یا زائیدن در رحم مادر است - پس اگر سبب اول باشد همه مواشی نر حرام شدند و اگر سبب دوم باشد پس همه مواشی ماده حرام شدند و اگر سبب سوم باشد پس همه مواشی نر و ماده حرام شدند پس چرا در بین آن فرق میکنید که بعضی را حرام میدانید و بعضی را حلال - این طلب دلیل عقلی بود ولی با ایشان نیست (نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ) این طلب دلیل نقلی است زیرا مراد از علم آن حکمی است که با وحی از جانب اللّه تعالٰی معلوم شده باشد این معنی علم در شرع است -
[۱۴۴] این آیت نیز مانند آیت پیش است اول طلب دلیل عقلی است باز به لفظ (أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ) طلب دلیل نقلی است یعنی اگر اللّه تعالٰی به شما حکم کرده باشد و شما حاضر بودید و شنیده باشید با (فَمَنْ أَظْلَمُ) تنبیه است به او مشرکی که دیگران را به شرک میخواند مانند عمرو بن لحی بن قمعه خزاعی که با عرب اول او شرک را آورد و شربینی گفته است که در این وعید هر او کسی داخل است که در دین اللّه تعالٰی آنچه را داخل میداند که از او نباشد و از (الظَّالِمِينَ) همین کسان مراد اند -