يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ ﴿۳۸﴾ إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۳۹﴾

ائ مومنان چه عذر است شما را که چون گفته میشود به شما بیرون آئید در راه اللّه تعالٰی گران میشوید بسوی زمین (به دنیا) آیا پسند کرده اید زندگانی دنیا را عوض آخرت پس نیست سامان زندگانی دنیا در مقابل آخرت مگر اندکی ﴿ ۳۸ ﴾
اگر بیرون نیائید (برای جهاد) عذاب کند شما را اللّه تعالٰی عذاب درد دهنده و بدل شما بیارد قومی را بجز از شما و ضرر رسانده نتوانید اللّه تعالٰی را هیچ و اللّه تعالٰی بر هر چیز تواناست ﴿ ۳۹ ﴾

[۳۸] از این آیت الی آیت (۹۹) حصه سوم سوره است و در آن تنبیه به منافقان است و هفتادو شش (۷۶) صفات قبیحه آنها ذکر است بغیر از تکرار ، بر هر صفت رقم (نمبر) زده شده است و در این آیت اشاره به واقعه غزوه تبوک است که در سال نهم هجرت بود و بعضی از منافقین در این شامل شده بودند و بعضی از ایشان از وجه نفاق باقی مانده بودند و از مومنان نیز بعضی باقی مانده بودند باز ایشان توبه کردند که ذکر آنها در حصه چهارم می آید - (اثَّاقَلْتُمْ) مراد از آن سستی کردن از جهاد است به محبت دنیا (الْأَرْضِ) کنایه از ساز و سامان دنیا است - و در آنوقت چهار وجه آن بود (۱) شدت گرمی (۲) دور بودن مسافت (۳) پخته شدن فصل ها و میوه ها در مدینه (۴) مقابله با دشمن سخت (مِنَ الْآخِرَةِ) من به معنی بدل است چنانکه در آیت (۶۰) سوره زخرف است و این آیت دلیل بر این سخن است تمام آشیاء دنیا در مقابله عمل اخروی اندک است و چنین در آیت (۷۷) سوره نساء نیز است -
[۳۹] در این آیت ترسانیدن به عذاب و هلاکت است به سبب ترک کردن جهاد - عذاب اگر چه عام است لیکن در بعضی روایات (در روایت ابوداود) مثال آنرا به خشک سالی ذکر کرده است - (عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) پس قدرت دارد به تبدیل کردن اقوام و به نصرت کردن بغیر از لشکر چنانچه در آیت بعدی ذکر است -