لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ وَلَا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَلَا ذِلَّةٌ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۶﴾ وَالَّذِينَ كَسَبُوا السَّيِّئَاتِ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ بِمِثْلِهَا وَتَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ مَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ كَأَنَّمَا أُغْشِيَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعًا مِنَ اللَّيْلِ مُظْلِمًا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۷﴾ وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكَانَكُمْ أَنْتُمْ وَشُرَكَاؤُكُمْ فَزَيَّلْنَا بَيْنَهُمْ وَقَالَ شُرَكَاؤُهُمْ مَا كُنْتُمْ إِيَّانَا تَعْبُدُونَ ﴿۲۸﴾

برای آن کسانیکه نیکوکاری کردند عوض نیکو است و نعمت های زیاده تر است و نپوشد روی های ایشانرا هیچ سیاهی و نه هیچ خواری این جماعه اهل جنت اند ایشان در آنجا جاویدانند ﴿ ۲۶ ﴾
و آنهای که میکنند کارهای بد عوض آن مثل آنست و بپوشاند همه جسم ایشانرا ذلت نیست مر ایشانرا از عذاب اللّه تعالٰی هیچ پناه دهنده گویا که پوشانیده شده است روی ایشانرا به پاره های شب تاریک این کسان اهل آتش اند ایشان آنجا جاویدانند ﴿ ۲۷ ﴾
و روزیکه جمع کنیم ایشانرا همه یکجا باز گوئیم آنهای را که شرک کرده اند بایستید بجای خود شما و شریکان شما پس جدا کنیم میان ایشان و گویند شریکان ایشان نبودید شما که ما را پرستیده باشید ﴿ ۲۸ ﴾

[۲۶] در این آیت برای موحدین مژده اخروی است (وَزِيَادَةٌ) تفسیر پسندیده آن دیدار الٰهی در جنت است از سببی که این در حدیث صحیح مسلم آمده است (أَحْسَنُوا) مراد از احسان توحید است با عقیده و عمل (الْحُسْنَى) حالت نیکو است و آن جنت است (وَزِيَادَةٌ) همه مفسرین اهل سنت و الجماعة تفسیر آنرا به رویت اللّه تعالٰی نقل کرده اند و معتزله از آن انکار میکنند و حدیث صحیح را رد میکنند چنانچه صاحب کشاف ذکر کرده است - امام رازی و خوازن جوابات شبهات آنرا ذکر کرده اند -
[۲۷] این ترس آخرت برای مشرکین است (وَالَّذِينَ) در این لام پنهان است عطف است بر للذین احسنوا (بِمِثْلِهَا) مماثلت در ناکاره بودن است چنانچه کفر و شرک عمل پلیت است همچنین جزای ایشان مکان و خوراک پلیت وغیره است و همچنین مماثلت در عدد است بر یک سیئه یک سزا میباشد (كَأَنَّمَا أُغْشِيَتْ) مراد آنست که روی ایشان چنان سیاه شده میباشد چنانچه شب سیاه بر کدام چیزی پوشانده شود - و این در مقابله (لَا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ) است (مَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ) در این اشاره رد بر شفیع قهری است -
[۲۸] این آیت ترس اخروی است برای مشرکان که عقیده شفاعت برای مشرکین در باره معبودان خود دارند - و این جواب یک سوال است - سوال آنست که در آیت پیش فرمود که نجات دهنده آنها نیست و حال آنکه ایشان مردمان نیکو را پرستیده اند پس امید است که ایشان را نجات دهند؟ حاصل جواب این است که آن مردمان نیکان از پرستش ایشان انکار خواهند کرد (فَزَيَّلْنَا بَيْنَهُمْ) یعنی در جاهای جدا جدا ایستاده خواهند شد برای اینکه نیکان در صف مجرمان ایستاده نشوند یا مراد آنست که وصلت ها و تعلقات ایشانرا ختم خواهیم کرد (وَقَالَ شُرَكَاؤُهُمْ) این در جواب قول شرکا است که ( رَبَّنَا هَؤُلَاءِ شُرَكَاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُو مِنْ دُونِكَ ) سوره نحل آیت (۸۶) -
فایده: در این آیت رد است بر آن کسانیکه که آنها عبادت ملائیک و پیغمبران یا اولیاء را کرده است یا پرستش مقبره ها را کرده اند و با اللّه تعالٰی در کدام صفات شریک کرده اند در این آیت بتان مراد نیستند زیرا که حشر و سوال و جواب کردن با بتان مناسب نیست -