أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۳۸﴾ بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ ﴿۳۹﴾ وَمِنْهُمْ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهِ وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِينَ ﴿۴۰﴾

آیا میگویند آنها از خود ساخته است این قرآن را بگو پس بیارید یک سورتی مانند آن و بخوانید هرکرا طاقت دارید (از خواندن ایشان) به جز از اللّه تعالٰی اگر هستید راست گویان ﴿ ۳۸ ﴾
بلکه ایشان دروغ میشمارند (قرآن را) به سبب آنکه حاصل نکرده اند علم او را و هنوز نیامده است به ایشان عاقبت قبول نکردند قرآن را همچنین تکذیب کردند آنهای که بودند پیش از ایشان (از رسولان خویش) پس بنگر چگونه شد انجام ظالمان ﴿ ۳۹ ﴾
و بعضی از ایشان کسانی اند که ایمان می آرند بر قرآن و بعضی از ایشان کسانی اند که ایمان نمی آرند بر قرآن و پروردگار تو داناتر است به حال مفسدان ﴿ ۴۰ ﴾

[۳۸] در این آیت تنبیه به منکرین قرآن است به طریقه طلب کردن برای مقابله قرآن به یک سوره و به آن تحدی گفته میشود و در آن اثبات اعجاز قرآن است (مِثْلِهِ) ضمیر به قرآن راجع است و ممالثت در فصاحت بلاغت و ترتیب نیکو و در صدق و پیشگوئی راست است و در سوره بقره مِن مِثلِهِ از سببی ذکر است که در آنجا احتمال بود که ضمیر به عبد راجع شود یا مراد از قبل آنجا تورات و انجیل بود -
[۳۹] در این بعد از اثبات اعجاز قرآن تنبیه بر منکرین قرآن است و دو وجه انکار ایشان را بیان کرده است - یکی قبول ندارند و چنین در آیت (۸۴) سوره نمل و در آیت (۱۱) سوره احقاف است دوم آنکه برای ایشان انجام انکار کردن اشکار نشده است که آن عذاب است از این سبب ایشان انکار میکنند (لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ) با زاید است و این مفعول کذبوا است یا با سببیه است و مفعول پنهان است یعنی القرآن و مراد آن این است که هیچکس به علوم قرآن احاطه کرده نمیتواند مراد دوم این است که در قرآن ذکر جنت ، جهنم وغیره است که آنها تا حال در علم ایشان نیامده است - مراد سوم این که در قرآن آن علوم و مسایل است که در علم آنها هنوز نیامده بود و ایشان نه شنیده اند و مثل مشهور است (النَّاسُ اَعداءَّ لِمَا جَهِلًوا) مردمان که چیزی را نمیشناسند با آن دشمنی میکنند (وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ) ضمیر به قرآن راجع است و مراد از تاویل تفسیر قرآن است یعنی ایشان تدبر و تفکر در معنی قرآن نکرده اند بلکه به تقلید کلانها تکذیب آنرا کرده اند این معنی را تفسیر مدارک ذکر کرده است دوم آنکه ضمیر به تکذیب راجع است و تاویل به معنی عاقبت است یعنی عذاب تکذیب کردن -
[۴۰] در این آیت نیز تنبیه به منکرین است و دلیل بر این است که کسی از قرآن انکار میکند او مفسد است (يُؤْمِنُ او لَا يُؤْمِنُ) این یا که به معنی مستقبل است یا به معنی ماضی است -