وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿۶۷﴾ وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ ﴿۶۸﴾ ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۶۹﴾

و از میوه های خرما و انگور میسازید از آن سرکه و خوراک نیکو هرآئينه است در این دلیل بزرگ برای قومی که از عقل کار میگیرند ﴿۶۷﴾
و در دل انداخت پروردگار تو برای زنبور شهد که بساز از کوه ها خانه ها و از درختان او و از آنچه مردمان بنا میکنند ﴿۶۸﴾
باز بخور از هر نوع میوه ها پس روان شو در راه های پروردگار خود که آسان است برای تو می برآید از شکم های آنها چیز نوشیدنی که گوناگون است رنگهای او در آن شفاست مردمانرا هرآئينه در این دلیل بزرگی است قومی را که تفکر میکنند ﴿۶۹﴾

[۶۷] در این دلیل عقلی است و مراد از (سَكَرًا) سکر شراب است لیکن در وقت نزول این آیت خمر حرام نشده بود یا اینست که مراد از سکر عصیر است و سکر از سببی گفته شده است که این عصیر اگر مدتی باقی بماند از آن مسکر ساخته میشود یا مراد از سَکَرَ سرکه است و مراد از رزق حسن همه اشیاء خوراک و نوشیدنی است که از این هر دو ساخته میشود ، و مستی در آن نباشد و این آیت به معنی اول دلیل است که خمر به انگور خاص نیست بلکه از خرما نیز ساخته میشود بلکه از دیگر چیزها نیز ساخته میشود (جو و جواری وغیره)‌ لیکن ذکر این دو را از سببی کرد که در عرب این دو فروان بود و چون ساختن این چیزها عقل میخواهد همچنین تعلق سکر وغیره با عقل است از این سبب یعقلون را در اخیر ذکر کرده است -
[۶۹،۶۸] این نیز دلیل عقلی به بیان کردن نعمت شهد است و در آیت اولی ذکر ساختن خانه نحل است از کوه ها و از درختان و اینها غیر مملوک اند و از بناهای مردم ،‌ و اینها مملوک اند و در آیت دوم ساختن شهد و بیرون آمدن شهد را ذکر کرده است و لفظ (بُطُونِهَا) ظاهراً دلالت میکند که شهد از طرف زیر می برآید لیکن صحیح اینست که طرف بر آمدن آن معلوم نیست (فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ) شفا نکره است در مقام اثبات است پس عمومی نفع میدهد پس اشکار شد که در این تداوی بعضی امراض است لیکن بعضی سلف صالحین از سبب حسن نیت به عموم حمل کرده است و این آیت دلیل بر این است که علاج کردن برای امراض جایز است و خلاف توکل نیست (وَأَوْحَى) اینجا مراد از ایحاء در فطرت زنبور پیدا کردن این علم است (ذُلُلًا) در این اشاره به برگشتن زنبور به خانه خود که آسان است راه را گم نمیکند (شَرَابٌ) در این اشاره است که شهد رابه طریق مشروب استعمال کردن بسیار مفید است (يَتَفَكَّرُونَ) در این اشاره است که از شهد نحل نفع گرفتن و از آن نسخه ها و دواهای مختلف ساختن کار اهل فکر است -