رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِكُمْ إِنْ يَشَأْ يَرْحَمْكُمْ أَوْ إِنْ يَشَأْ يُعَذِّبْكُمْ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا ﴿۵۴﴾ وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ﴿۵۵﴾ قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلَا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَلَا تَحْوِيلًا ﴿۵۶﴾
پروردگار شما دانا تر است به حال شما اگر خواهد رحم کند بر شما و اگر خواهد عذاب کند شما را و نه نفرستادیم ترا بر ایشان ذمه دار ﴿۵۴﴾
و پروردگار تو داناتر است به حال هر که در آسمانها و زمین است و هرآئينه فضیلت دادیم بعضی پیغمبران را بر بعضی و دادیم داود را زبور ﴿۵۵﴾
بگو بخوانید آنهای را که گمان دارید کمک کنندگان بجز از اللّه تعالٰی پس ایشان اختیار ندارند برداشتن تکلیف را از شما و نه آسان کردن ﴿۵۶﴾
[۵۴] در این آیت خطاب به مشرکین است پس از دعوت ایشان به توحید و دلیل عقلی علمی بر توحید است یعنی هدایت در اختیار اللّه تعالٰی است یا بر شما رحم خواهد کرد به توفیق ایمان ، یا عذاب خواهد داد وقتیکه شما را بر شرک بمیراند و رسول ذمه دار آنها نیست پس بر او اعتراض نمی آید یا این خطاب برای مومنان بعد از طریقه دعوت است یعنی اگر شما دعوت را ادامه بدهید اللّه تعالٰی بر شما رحم خواهد کرد و از کافران نجات خواهد داد و اگر دعوت را ترک کنید پس اللّه تعالٰی برای شما عذاب خواهد داد و رسول شما را نجات داده نمی تواند -
[۵۵] چون در پیش هدایت و عدم هدایت بیان شد در این آیت اشاره به اختلاف مرتبه ها است که اللّه تعالٰی بر مرتبه های طاعت و معصیت شما عالم است و این نیز دلیل عقلی علمی برای توحید است باز فرمود که اختلاف مرتبه ها در انبیاء علیه السلام است مانند که در آیت (۲۵۳) سوره بقره است - باز در ذکر زبور داود علیه السلام اشاره است که فضیلت بر نزد اللّه تعالٰی بر وحی و کتاب است بر پادشاهی دنیا نیست -
فایده: (زَبُورًا) از زَبَر است تنبیه و پند را میگویند وجه تسمیه زبور اینست که در آن احکام حل و حرمت نبود بلکه اذکار و تسبیحات و مواعظ وغیره بود -
[۵۶] تعلق این آیت به آیت (۵۳) است یعنی توحید را قبول کنید از سببی که شرک باطل است و در این نیز طریقه دعوت را ذکر میکند - باز در این آیت رد بر شرک فی الدعاء است ، و باز رد است بر شرک فی التصرف ، و آخری علت برای اولی است و در این آیت رد بر مشرکین بالجن و بالعباد الصالحین است در حدیث بخاری وارد است که این در باره مردمی نازل شده است که بر عبادت جنیات محکم بودند - و ابن کثیر و دیگر بسیار مفسرین در زیر این آیت عابدین ملائيک و عزیر علیه السلام و عیسیٰ علیه السلام را نیز داخل کرده اند همچنان عابدان اولیاء را که زنده باشند یا مرده باشند آنها نیز در این داخل اند - در کشف و تحویل فرق اینست کشف بر طرف کردن ضرر از ریشه است و تحویل تبدیل کردن از یک حالت به حالت دیگر است یعنی کم کردن تکلیف -