فَيَذَرُهَا قَاعًا صَفْصَفًا ﴿۱۰۶﴾ لَا تَرَى فِيهَا عِوَجًا وَلَا أَمْتًا ﴿۱۰۷﴾ يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُ وَخَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لِلرَّحْمَنِ فَلَا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْسًا ﴿۱۰۸﴾ يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا ﴿۱۰۹﴾ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا ﴿۱۱۰﴾

پس بگذارد زمین را میدان صاف ﴿۱۰۶﴾
نمی بینی در آن پستی و نه بلندی ﴿۱۰۷﴾
در این روز روان میباشند این مردم دنبال خواننده کجی نباشد آنرا و خاموش میشود آوازها از ترس رحمٰن و نمی شنوی مگر آواز نرم (صدای شرفه پای) ﴿۱۰۸﴾
در این روز نفع نمیدهد شفاعت مگر به کسیکه اجازه داد او را رحمٰن و راضی باشد بر قول او ﴿۱۰۹﴾
میداند حالاتی را که پیش روی ایشان است و آنچه در عقب ایشان است و ایشان احاطه نتوانند با او (حالات را) در علم خود ﴿۱۱۰﴾

[۱۰۸] مراد از داعی پیشوا قوم است یعنی پیشوا مستقیم روان میباشد و پیروان دنبال او می باشند - یا مراد از داعی اسرافیل علیه السلام است - یا مراد از داعی امر کننده در روز قیامت است یعنی در آنروز ایشان امر داعی را اجابت میکنند لیکن امروز اجابت نمی کنند این قول را ابن کثیر ذکر کرده است -و لفظ لَهُ به معنی عَنهُ است یا ضمیر لَهُ به اعتبار کل با واحد است (هَمْسًا) به آواز قدم گرفتن گفته میشود یا نفس گرفتن گفته میشود هر دو قول صحیح است -
[۱۰۹] در این آیت رد بر شفاعت قهریه است و مراد از قَوْلًا کلمه توحید است - یک مطلب آیت این است که مراد از (مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ) شفاعت کنندگان اند و الشفاعة به معنی شفاعة احد است الا شفاعة من آه - یا مراد از این آن کسانی اند که برای آنها شفاعت میشود و پیش از لفظ مَن حرف (ل) پنهان است و در عبارت تقدیر است الشفاعة لاحد الا لِمن اذن -
[۱۱۰ ] این دلیل آیت گذشته است یعنی این شفعاء بدون اجازت شفاعت کرده نمی توانند از سببی که اللّه تعالٰی بر حال و عجز ایشان عالم است - در این اثبات صفت علم برای اللّه تعالٰی است و رد بر شرک فی العلم است - ضمیر بِهِ به حرف ما راجع است -