أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ ﴿۶۵﴾ وَهُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ ﴿۶۶﴾ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ فَلَا يُنَازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَادْعُ إِلَى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلَى هُدًى مُسْتَقِيمٍ ﴿۶۷﴾ وَإِنْ جَادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿۶۸﴾ اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ﴿۶۹﴾ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿۷۰﴾

آیا نمی بینی که هرآئينه اللّه تعالٰی مسخر کرده برای شما برای فایده شما آنچه در زمین است و کشتی میرود در دریا به حکم اللّه تعالٰی و نگه میدارد آسمان را از آنکه بیفتد بر زمین تا جز به حکم او هرآئينه اللّه تعالٰی به مردم شفقت کننده مهربان است ﴿۶۵﴾
و اوست ذاتی که زنده کرد شما را پس میمیراند شما را باز زنده میکند شما را هرآئينه انسان ناسپاس است ﴿۶۶﴾
برای هر گروه مقرر کرده ایم یک طریقه بندگی که ایشان رونده اند به آن پس نباید که بکشند ترا با نزاع از کار در دین و دعوت کن بسوی پروردگار خود هرآئينه تو البته بر هدایت راست هستی ﴿۶۷﴾
و اگر ایشان مجادله میکنند باتو پس بگو اللّه تعالٰی داناتر است به کاری که میکنید ﴿۶۸﴾
اللّه تعالٰی فیصله میکند در میان شما در روز قیامت در آنچه بودید که در آن اختلاف میکردید ﴿۶۹﴾
آیا نمیدانی که هرآئينه اللّه تعالٰی میداند آنچه در آسمان و زمین است هرآئينه این همه در کتاب (لوح محفوظ) است هرآئينه این همه بر اللّه تعالٰی آسان است ﴿۷۰﴾

[۶۵] این دلیل عقلی دیگر است در این تصرفات الٰهیه را در زمین و آسمان و در دریاها ذکر کرده است و این دلیل آفاقی است و تسخیر چیزهای زمین این است که انسان از آن هر نوع فایده به امر اللّه تعالٰی میگیرد در (وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ) اشاره است که آسمان را اللّه تعالٰی بدون ستونها نگه داشته است -
[۶۶] این دلیل عقلی انفسی است سه حالات انسان را ذکر کرده است و باز زجر میدهد که با وجود این همه دلایل انسان منکر و مشرک است -
[۶۷] چون کفر انسان را ذکر کرد حالا برای علاج او دعوت را ذکر میکند لیکن از اول تشجیع را ذکر میکند ، حاصل این است که برای هر گروه راه و مسلک جدا جدا است پس ایشان به همراه تو ضرور نزاع میکنند در باره دین و مسلک تو لیکن ایشان با این نزاع ترا از کار نکشند بلکه دعوت کن به توحید رب خود از سببی که با تو دلایل صحیح کامل است (لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا) در این جمله منسکاً برای حق و باطل به هر دو نوع طریقه شامل است زیرا که منسک در اصل به آن جای و راه گفته میشود که انسان عادتاً به او میرود و می آید برای خیر یا شر و جعل برای تکوینی و تشریعی هر دو عام است -
[۶۸] یا باوجود دعوت حق این منکرین جدال میکنند پس از دیگر جواب های ایشان خاموش باش از سببی که ایشان عنادیان اند صرف به علم اللّه تعالٰی بسپار -
[۶۹] این هم جواب به عنادیان است در تفسیر قرطبی نوشته است که در این آیت برای دعوت کنندگان تعلیم اداب است وقتیکه مخاطبه ایشان به عنادیان باشد به این طریقه جواب ایشان را کند -
[۷۰] این دلیل عقلی بر اثبات علم اللّه تعالٰی بر هر چیز است و این تائيد آیت گذشته است که اللّه تعالٰی فیصله اختلاف ایشان را کرده می تواند از سببی که برهرچیز عالم است (إِنَّ ذَلِكَ) این اشاره به اختلاف مردم است یا اشاره به چیزهای آسمانها و زمین است که این همه در کتاب تقدیر اند و در ذَلِكَ دوم نیز همین هر دو توجیه است - و این دلیل است بر اثبات نوشتن تقدیرات -