أَفَمَنْ وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ ﴿۶۱﴾ وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ ﴿۶۲﴾ قَالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنَا أَغْوَيْنَاهُمْ كَمَا غَوَيْنَا تَبَرَّأْنَا إِلَيْكَ مَا كَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ ﴿۶۳﴾ وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ ﴿۶۴﴾

آیا پس کسیکه وعده کرده ایم به او وعده نیک پس او مقابل شونده به آن است مانند کسی است که لذت دادیم او را لذات زندگانی دنیوی باز او در روز قیامت از حاضر کرده شدگان است (در عذاب) ﴿۶۱﴾
و روزی که آواز داده شود ایشان را پس گوید کجایند آن حصه دار من که شما گمان میکردید ﴿۶۲﴾
و گویند کسانی که ثابت شد بر ایشان حکم عذاب ائ پروردگار ما این مردم آنهای اند که به گمراهی دعوت دادیم ایشان را ، چنانچه گمراه بودیم خود ما بیزاری پیش می کنیم از آنها نبودند که ما را می پرستیدند ﴿۶۳﴾
و گفته خواهد شد بخوانید شریکان خود را پس آواز دهند ایشان را پس جواب ندهند ایشان را و می بینند عذاب را و (میگویند) کاش ایشان می دانستند ﴿۶۴﴾

[۶۱] در این بیان فرق میان دنیا پرست و جنتیان است (مِنَ الْمُحْضَرِينَ) مراد از این مشرکین و نافرمان است از این سبب بعد از این تخویف برای مشرکان ذکر میکند -
[۶۲] در این تخویف دنیوی برای مشرکین (دنیا پرست) است - در این آیت سوال اول ذکر است در گمراهان متبعین که ایشان پیروان خود را به گمراهی میخواهند مانند مشرکان و پیران و ملایان مبتدعین (تَزْعُمُونَ) شما دعوی میکردید که ایشان سفارشیان ما و شریکان اللّه تعالٰی اند -
[۶۳] در این آیت جواب متبوعین ذکر شده است و ایشان از سببی جواب میکنند که ضمناً بر ایشان اعتراض است که شما پیروان خود را چرا گمراه کرده اید حاصل جواب این است که ما به زور گمراه نکرده ایم لیکن ما صرف به گمراهی دعوت داده ایم ایشان به میل خود پیروی ما را کرده اند - (حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ) مراد از آن فیصله عذاب اللّه تعالٰی است برایشان با این قول که (لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ) هود:۱۱۹ (أَغْوَيْنَا) اولی برای تسلیم دعوی است که هان ما کرده ایم - باز تفصیل جواب با اغوینا دوم است یعنی ما به گمراهی دعوت داده ایم (كَمَا غَوَيْنَا) یعنی ایشان به میل خود گمراه شدند مانند که ما به اختیار خود گمراه شده بودیم یا کاف در کما برای علت است (تَبَرَّأْنَا إِلَيْكَ) یعنی بالای ما از جهت آنها ملامتی نیست (مَا كَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ) یعنی ایشان صرف اطاعت ما را کرده اند پرستش بزرگان دیگر را کرده اند - لذا از آنها نیز باید پرسان شود -
[۶۴] این سوال دوم است و در باره آن بزرگان است که پرستش ایشان را میکردند و ایشان از آن هیچ خبری ندارند (لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا) لو برای تمنا است که ایشان افسوس و پشیمانی برای هدایت میکنند یا لو شرطیه است و جزای آن محذوف است و مراد از يَهْتَدُونَ است که اگر برای ایشان علم میبود که این بزرگان از عبادات ما خبر ندارند ایشان را با اللّه تعالٰی شریک نمی ساختند -